"Büyük Ev" Ege Üniversitesi Rektörlüğü
Bugün EÜ Rektörlüğü'nün bulunduğu alanda 18. yüzyılın başlarında bir manastırın bulunduğu bilinmektedir. Bu arazide ilk olarak Hollandalı bir göçmen tarafından tek katlı olarak inşa edilmiş olan ev ,1817 yılında ticari amaçlarla İzmir'e yerleşen, ünlü Whittall firmasının ortaklarından James Whittall tarafından 1820'lerde satın alınmıştır. Onun ölümünden sonra kardeşi Charlton Whittall'in mülkiyetine geçen ev daha sonraki yıllarda genişletilmiş, üzerine katlar ilave edilmiş ve "Büyük Ev" adıyla anıla gelmiştir.
Büyük Ev, Whittall Ailesi'nin sosyal politik yaşamdaki konumu nedeniyle farklı tarihlerde pek çok önemli ismi ağırlamıştır. Sultan Abdülaziz (1863), Edinburg Dükü Alfred Ernest Albert ve onunla birlikte gelen -1910 yılında George V. Adıyla İngiliz tahtına çıkacak olan– George Frederick Ernest Albert (1886) ve Yunan Prensi Andrew (1921) bu önemli konuklardan bazılarıdır.
Mülkiyet yaklaşık 1930'larda Whittall Ailesiyle akraba olan Giraud ailesine geçmiş olan Büyük Ev 1960 yılında kamulaştırılarak TC Maliye Hazinesi'ne devredildikten sonra Ege Üniversitesi'nin mülkiyetine geçmiştir. Bina halen EÜ Rektörlük İdari Binası olarak hizmet verilmiştir.
Kocaoğlu Evi / Maltass Köşkü
Eskiden Uzun Sokak olarak bilinen sokakta bulunan Maltass Köşkü, 1960'lardan beri Geoffrey Maltas'ın dul eşi Audrey Maltass'a aitti. Köşk 120 yaşındadır. Birkaç yıl önce İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu tarafından tarihi evleri restore etmeye yönelik bir örnek olarak satın alınmıştır.
Bardisbanian Köşkü / Yeşil Köşk
20. yüzyılın son çeyreğinde kullanılan Pandispanya Köşkü isminden sonra, günümüzde Yeşil Köşk adıyla bilinen yapının, 19. yüzyılın son çeyreğinde ithalat ve ihracat işleri ile uğraşan İzmirli Ermeni tüccar D.A. Bardisbanian tarafından yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir. Yapıldığı dönemde komşu diğer birkaç köşk gibi Bornova tren istasyonunun karşısında, Bornova ovasına açılan tarım arazilerinin başında yer almaktaydı.
19. yüzyılın sonlarında Fransa'ya göç ettiği söylenen Bardisbanian Ailesi'nden köşkü devralan Gasparian Ailesi'nin de İzmir'den ayrılmasından sonra Bornova Ziraat Mektebi için kamulaştırılarak kullanılmış olan köşk, 1993 ve 1995 yıllarındaki onarımlar sonrası, günümüzde Üniversite'nin akademik ve idari personeli ile öğrencilerine kafeterya ve restoran olarak hizmet veren bir sosyal tesis olarak kullanılmaktadır.
Belhomme Köşkü
Belhomme ya da Xenopoulou Köşkü 1880 yılında Aliberti Evi'ni de inşa eden Clark isimli İngiliz mimar tarafından inşa edilmiştir. Evin ilk sahibi Xenopoulou olarak görülmektedir. Daha sonra evin son sahibi Helene Armand'ın büyük babası tarafından satın alınmıştır. Evin dış cephesi dirsekli zarif başlıklarla süslenmiş sütunları ile oldukça dikkat çekicidir. 1997 yılında, dış cephesi ve iki muhteşem sütunu restore edilmiştir. Fevzi Çakmak Caddesi No: 34'te bulunan Belhomme Köşkü, günümüzde Bornova Belediyesi Kütüphanesi (Atatürk Kütüphanesi) olarak kullanılmaktadır.
Giraud Köşkü
Fevzi Çakmak Caddesi'ndeki Bornova Meydanı'na bakan iki köşk, Marcopoli adlı bir Yunanlı tarafından 1860 yılında inşa edilmiştir. Bu iki ev, arkalarında uzanan geniş ve güzel bahçe ile neredeyse yanyana durmaktadır.30 yılı aşkın bir süre önce bu bahçeden denizi görmenin mümkün olduğu söylenmektedir. Sağda bulunan ev orijinal halini korumakta; William Giraud ve Paterson Ailesi'nden gelen eşi Gwen'in yaşadığı diğer ev ise 90 yıl önce Harold Giraud tarafından tekrar inşa edilmiştir.
Etkileyici revak daha sonra eklenmiştir ve ev güzelliğini hala muhafaza etmektedir. Giraud evinde en çok değer verilen eşyalardan biri de Giraud Ailesi'nin ve İzmir'deki şirketin 18. yıldaki kurucusu Jean Baptiste'nin portresidir.Diğer bir resim ise Jean Baptiste'nin kayınpederi ve Venedik Cumhuriyeti'nin İzmir'deki son konsolosu Lui Cortazzi'nindir.
W. Giraud'nun babası Türkiye'deki ilk pamuk tekstil fabrikasının kurucusudur. Giraud Köşkü 1994 yılında Küçükbay Ailesi tarafından satın alınmış ve o tarihten itibaren aile konutu olarak kullanılmaktadır.
Paterson Köşkü
Evin asıl sahibi John Paterson Leith, İskoçyalı bir mısır tüccarıydı. İzmir'de tanınan Paterson, 1859 yılına gelindiğinde özellikle madencilikte karlı olan birçok girişimde bulundu. Ayrıca John Paterson'un Türkiye'de ilk kez kromu keşfeden kişi olduğu söylenmektedir.
Paterson Köşkü, yarısı yarış atlarının ahırları için kullanılan 133 dönüm arazi üzerine kurulmuş, 38 odalı görülmeye değer bir köşktür. John Paterson değişimle oldukça ilgiliydi ve evin cephesi birçok kez değiştirilmiştir. Paterson Köşkü'nde 1963 yılından beri aile fertleri yaşamasa da, evin büyük piyanoları 1972 yılına kadar malikanede kalmıştır. Evin son sakinleri beş yıl boyunca burada yaşayan NATO çalışanları olmuştur. Anıtlar Yüksek Kurulu'nun onayı alındıktan sonra 2001 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi'nce 54 bin metrekarelik alanda düzenleme yapılarak oturma grupları ve yaya yolları oluşturuldu. Süs havuz, doğal taşlarla onarılarak yenilendi. Düzenleme kapsamında köşkün bahçesine kafe-bar yapıldı.Kültür Bakanlığı'ndan kullanım hakkı 49 yıllığına İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne devredilen köşkün restorasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra Bornova ve İzmir'e bir kültür tesisi kazandırma çalışmaları devam etmektedir.
Wilkinson Köşkü / E.Ü. 50. Yıl Köşkü
Bornova'nın eski Levanten evlerinden biri olan Wilkinson Köşkü, o yılların ünlü Büyük Evi'nde oturan James Whittall tarafından Selanik, Malaga ve Manila Konsolosu Richard Wilkinson ile evlenen kızı Jane için 1865 yılında yaptırılmıştır. Jane'in büyükbabası Charlton Whittall'ı ve Richard'ın babası Richard Wilkinson'ı İzmir'deki ilk yıllarında ziyaret eden İngiliz gezgin John Madox'un 1821 yılındaki İzmir gezi notlarında da bahsedildiği gibi iki ailenin dostlukları bu evlilikle akrabalık düzeyine ulaşmıştır.
1857 yılında açılan St.Mary Magdalene Kilisesi ile Büyük Ev arasındaki alanda yer alan at haralarının yıktırılması sonucu yaptırılan bu köşk, Wilkinson Ailesince 1985 yılına kadar kuşaklar boyu kullanılmıştır. 1988 yılında ailenin elinden çıkararak Filidis Ailesi'ne sattığı köşk 1997 yılında Ege Üniversitesi'nin kullanımı için kamulaştırılmıştır.
2005 yılına harap bir halde ulaşan fakat aynı yıl Ege Üniversitesi'nin kuruluşunun 50. yılı anısına restore edilerek yeni kimliğine kavuşmuş olan köşk günümüzde EÜ 50. Yıl Köşkü Sanat Galerisi adıyla üniversitenin bir sanat merkezi ve EÜ Uluslararası İlişkiler ve AB Ofisi olarak hizmet vermektedir.
La Fontaine Köşkü / EÜ Eğitim Fakültesi Dekanlığı Eski Binası
La Fontaine Köşkü, St.Mary Magdalene Kilisesi'nin karşında, Murat Köşkü'nün yanında bulunmaktadır. Binanın kayıtlarda gözlenebilen sahibi James La Fontaine (1881 – 1930)'dir. James La Fontaine, Büyük Ev'i 1836'da satın alan Charlton Whittall'un torunu olan Blanche Magdalene Whittall'un torunu olan Blanche Magdalene Whittall'in oğluydu. Kuyulu Ev adıyla da bilinen, günümüzde EÜ Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi ile EÜ İzmir Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin bulunduğu binanın da sahibi olan James La Fontaine'nin ölümüyle her iki bina eşi Clara Lillian La Fontaine (Keyzer) ve çocukları Rhoda, Rodney Audrey'e geçmiştir. Köşk, 1941 yılında Clara La Fontaine'in yeğeni Ruby Gladys Whittall (De Zandonati) tarafından aileden satın alınmıştır.
Köşk, Ege Üniversitesi'nin bina ihtiyacından dolayı 1963 yılında Ruby Gladys Whittall'den satın alınmıştır. O tarihten bu yana birçok devlet kurumunun hizmetine tahsis edilen köşkün bir restorasyon sonrasında EÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi ve Müzesi olarak değerlendirilecektir.
Edwards Köşkü (Murat Köşkü) / EÜ Toplum Merkezi
Günümüze Murat Köşkü adıyla ulaşan binanın üzerinde bulunduğu arazi 1820'lerde James Whittall tarafından Edwards Ailesi'ne satılmıştır. İngiliz Ordusu'nun Mısır'dan çekilmesi sonucu İzmir'e yerleşen ordu görevlisi Charles Edwards'ın şehre yerleştikten bir süre sonra öldüğü bilinmektedir. Onun oğlu olan Anthony Francis Edwards ise 1830 yılından itibaren İzmir ve İstanbul'da basın hayatının önemli bir kişiliği olmuş, İzmir-Kasaba (Turgutlu) Demiryolu yapımı ve İzmir Gaz Şirketi'nin de kurulması şehre katkıları arasında sayılmıştır. Köşkün günümüze kadar ulaşan isminin ise Anthony Francis Edwards'ın kızı Emily'nin evlendiği Constantin Murat'tan geldiği tahmin edilmektedir.
Murat Köşkü, 2003 yılında gerçekleştirilen restorasyon sonrası bir süre üniversite öğrencilerine yönelik sosyal hizmet merkezi olarak hizmet vermiş, 2005 yılı başında ortak bir protokol çerçevesinde Ege Üniversitesi'ne tahsis edilmiştir. Murat Köşkü öğrenci toplulukları için iletişim ve toplantı merkezi olması yanı sıra kafeteryasıyla da hizmet vermektedir.
Kuyulu Ev (İngiliz Kulübü) / EÜ Kadın Sorunları Araştırma Merkezi
Büyük Ev arazisinin yanında yer alan yapı "Kuyulu Ev" veya "İngiliz Kulübü" olarak da bilinmektedir. Evin kayıtlarda görülebilen en eski sahipleri Büyük Evi'n sahibi James Whittall'in (1819-1863) torunu James La Fontaine'dir. Günümüzde La Fontaine Köşkü ismiyle tanınan ve bir süre öncesine kadar EÜ Eğitim Fakültesi Dekanlığı olarak kullanılan binanın da sahibi olan James La Fontaine'nin ölümüyle her iki bina eşi Clara Lillilan La Fontaine (Keyzer) ve çocukları Rhoda, Rodney ve Audrey'e geçmiştir.
Kuyulu Ev'in önünde bulunan meydan eski Bornova'da 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında Bornova sosyal yaşamının önemli bir buluşma noktasını oluşturmuştur. Meydandaki evlerin bahçe kapılarını dış yanlarındaki sundurmalarda oturan komşular hem birbirleriyle hem de gelen geçenlerle sohbet ederlerdi. İçinde okuma odalarının yanı sıra oyun salonlarını da bulunduran İngiliz Kulübü'ne gelen erkekler, kapı önünde küçük masalara oturur vakit geçirirlerdi. Daha geç dönemde İngiliz ailelerin buluştuğu sosyal amaçlı bir merkez olarak da kullanılan bina yanı başındaki sarnıçtan dolayı Kuyulu Ev olarak da anılmaktaydı.
Ballian Köşkü / EÜ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı
Kayıtlı en eski kullanıcısı Ballian Ailesi olan Levanten evi 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır. Tavan silmeleri ve göbek üzeri süslemeleriyle dikkat çeken köşk, 1900 yılında Charlton James Giraud'nun eşi Esther Marian Giraud (Wilkinson) tarafından, sanayici Antonie Ballian'ın varisleri olan eşi Attilia Ballian ve çocukları Marian Laura, Alferd, Adelina ve Albert'ten satın alınmıştır. Esther Marian Giraud'un 1955 yılında ölümüyle köşk, çocukları Friedrich, Joyce, Donald, Norman ve Eldon'a kalmıştır.
Ege Üniversitesi için 1970 yılında kamulaştırılarak bu beş kardeşten satın alınan bina geçen yıllar içinde lojman, hemşirelik yüksekokulu ve arşiv olarak kullanılmıştır. Günümüzde EÜ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı'nı bünyesinde barındıran köşkün Daire Başkanlığının yeni binasına taşınması sonrası restore edilerek bir müze olarak hizmet vermesi planmaktadır.
Pasquali Köşkü (Barry Köşkü) / EÜ Lokali
Bari Köşkü adıyla bilinen yapının 19. yüzyılın ortalarında yapılmış olduğu düşünülmektedir. Pasquali Ailesi'nin verdiği bilgilere göre bina, babası Sakız Adası'ndan İzmir'e göç etmiş olan tüccar Giuseppe Pasquali tarafından 1835 – 1840 yıllarında yaptırılmış olmalıdır. Köşkte Giuseppe Pasquali'den sonra oğlu Giovanni Pasquali ile eşi Giulia Pasquali (Barry) yaşamışlardır. İtalyan Konsolosluğu tercümanı ve tüccar Polycarpe Barry'in kızı olan Giulia, çevresinde sevilen biri olduğu için ve Giovanni Pasquali'nin ölümünden sonra köşke Giulia'nın kendi ailesinden bireyler yerleşmiş olduğu için köşkün Barry Köşkü olarak anıldığı düşünülmektedir.
Giovanni Pasquali'nin 1925 yılında ölümünden sonra eşi ve hayattaki üç çocuğu Rene, Christine ve Joseph'e kalan bina 1941 yılından Bornova Ziraat Mektebi'nin kullanımı için T.C. Maliye Hazinesi tarafından kamulaştırılmıştır.
Bahçesinin üçte birlik kısımını yol genişletme çalışmalarından dolayı kaybeden köşk günümüzde güzel bahçesi ile Üniversite'nin lokali olarak konuklarını ağırlamaktadır.
Sarı Köşk / EÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dekanlığı
20. yüzyılın başında yaptırılmış olan köşkün sahibi veya ilk kullanıcısı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Sarı Köşk, Yeşil Köşk ve günümüze kadar ulaşamamış olan komşu birkaç köşk ile birlikte Bornova Tren İstasyonu'nun karşısında yer alır. Bugünkü EÜ Hastanesi ile Yeşil Köşk arasındaki tarla ve araziler 1922 yılının Aralık ayında kurulan Bornova Ziraat Mektebi'nin ihtiyaçları için 1924 – 1925 yıllarında kamulaştırılmıştır. Bu arazilerden birisi içinde yer alan Sarı Köşk, 1933 yılında tamamlanan yeni binasına taşınmasına kadar Ziraat Okulu Müdürlüğü olarak hizmet vermiştir. Köşk, günümüze kadar korunarak içindeki gösterişli şömineleri ve önündeki oval havuzunun yanı sıra bahçesindeki Atatürk büstüyle de dikkat çeker.