Kemeraltı Musevi Turu
Hahamhane
Hahamhane binası 1840 yılında Viyanalı Rothschild Ailesinin desteği ile kuruldu. Bir zamanlar Hahambaşı sokağı olarak anılan sokakta, duvarlarla çevrili büyük bir bahçenin ortasında bulunur. Hahamhane, adından da anlaşılacağı gibi, İzmir Hahambaşılığın ofisi olarak işlev görürdü. İzmir Yahudi Cemaatinin "Hamursuz" adı ile anılan bayramlarında ihtiyacını karşılamak üzere, Hahamhane'ye bitişik olarak kurulan bir fırında hamursuz üretilirdi.
1930 yıllarına kadar İzmir Yahudi Cemaatinin merkezi kitaplığı ve Yeşivası (dini okul) burada bulunurdu ve cemaatin tüm resmi işleri Hahamhanede görülürdü. 1997 yılında Hahamhane boşaltılmış ve Cemaat işlerini yürütmek için Alsancak'ta bir ofis kiralanmıştır. Bugün binanın çatısının tamamı çökmüş ve duvarlar deformasyona uğramıştır.
Konak Belediyesi Hahamhane'nin restorasyon proje çalışmalarını yürütmektedir. Hahamhane Kemeraltı, Havra sokağı civarındadır.
Algaze Havrası
927 Sokak üzerinde 73 numarada yer alan ve kuzeyinde Shalom güneybatısında Sinyora Giveret Havralarının konumlandığı Algaze Havrası 1724 yılında Algazi ailesi tarafından yaptırılmıştır.
Günümüzde yapı tek katlıdır. İtalyan etkisi ile 20. yüzyılda plan şeması değiştirilmiştir ancak kadınların ibadet ettikleri Mehizah bölümü kaldırılmıştır. Söylentiye göre genç bir Haham bir hanıma göz kırpmış ve bunun üzerine Hahambaşı tarafından Mehizah yıktırılmıştır. Havranın 927 sokağa bakan avlu duvarları masif ve yüksektir. Algaze havrası yığma taş olarak inşa edilmiştir. Zemin ve tavan döşemeleri ahşap olup, yapının çatısı ahşap konstrüksiyondur. Günümüzde tevyası özgün yeri olan tavanı dokuz parçaya bölen dört sütunun altında konumlanmaktadır. Dört basamakla yükseltilmiş platform üzerinde yer alan tevya yeşil renkli süslemeli seccade ile örtülüdür.
Bikur Holim
İkiçeşmelik Caddesi'nde bulunan Bikur Holim Sinagog'u ilk kez İzmir'de yaşayan Hollanda asıllı Salomon de Ciaves tarafından yaptırılmıştır. Şehri kavuran bir yangında (1772) yok olan bu ilk sinagogun yerine yenisi 1800 yılında Manuel de Ciaves tarafından yaptırılmıştır. Bugün İzmir'in en güzel sinagogu olan Bikur Holim o günlerdeki görüntüsünü günümüzde de korumaktadır.
Osmanlı kentlerinde bulunan sinagogların bazılarının bodrum katlarında cemaate ait olan hapishaneler bulunmaktadır. Bikur Holim Havrasının bodrum katının bu amaçlı kullanıldığı düşünülmektedir. Tora dolabının sundurmasının üzerinde Rum mimarisini andıran geometrik süslemeler bulunmaktadır. Bikur Holim Havrası; iç mekân süslemeleri ile zengin renkli bezemelere sahiptir
Etz Hayim Havrası
Havra Güzelyurt Mahallesi, İnkılap Sokakta yer almaktadır. Yahudilerin İzmir'e ilk geldikleri dönem olan Bizans döneminden beri mevcut olduğu düşünülen bu havra İzmir yangınlarında birkaç kez yanmış, tadilatlar görmüş ve en son 1851 yılında Daniel Sidi tarafından restore edilmiştir. Söz konusu havra günümüzde kullanılmamakta ve harap durumdadır.
Etz Hayim havrası eski Sefarad havralarından olduğu için tevyasının tavanı dokuz dikdörtgen parçaya bölen dört sütunun altında yer aldığı ve oturma sıralarının bu biçimlenişi çevrelediği merkezi planla inşa edilmiştir. Günümüzde yapı kilise plan şeması olan lineer plana dönüştürülmüştür. Yapıya bir giriş mekânından girilmektedir. Bu giriş mekânında; küçük bir platformun üzerine konumlanan tevyasıyla, tevyayı saran oturma sıralarıyla sair günler de yapılacak olan ibadetler için az sayıdaki cemaate hizmet verecek bir ön havra bulunmaktadır. Girişin üst katı mehizah bölümüdür.
Ahşap işçilikleriyle dikkati çeken altı tora dolabı mevcuttur. Mekânı dokuz dikdörtgene bölen ve çatıyı taşıyan dört sütunun arasında kalan tevyanın özgün konumunun tavanı yeşil geometrik formların içinde yer alan çiçek süslemelerle bezenerek diğer tavanlardan farklılaştırılmıştır.
Portekiz Havrası
İsmi ile İzmir'de kurucularının hangi ülkeden göç ettiklerini belirten tek sinagog Portekiz Sinagogu'dur. 1569 yılında Kuzey Afrika ve Venedik'ten göç etmiş Portekiz asıllı Yahudiler tarafından kurulduğu tahmin edilir. Hahambaşı Yosef Eskapa döneminde, yani 1620 yıllarında var olduğu bilinen altı adet sinagogdan biridir ve adı İzmir'de o dönemin en büyük sinagogu olarak geçer.
1665 yılında Sabetay Sevi'nin İzmir'e dönüşü ile yaşanan olaylarda Portekiz Sinagogu önemli bir yer tutmuştur. Sabetay karşıtlarının kalesi sayılan bu sinagog, Sabetaycı hareketin genişlemesi ile kapılarını Sabetay Sevi'ye kapatır. Buna karşı, Sabetay ve taraftarları sinagoga kapıyı kırarak girerler ve karşıtlarının önderleri olan hahamları kovarlar. Bunların arasında Algazi sinagogunun kurucularından Salomon Algazi de vardır. Sabetay Sevi bu baskında kendini Yahudilerin Mesihi ve kurtuluş gününü 18 Haziran 1666 olarak ilan eder. Portekiz sinagogu bundan sonra Sabetaycı hareketin merkezi olur ve İzmir Yahudilerinin geniş kısımları bu harekete katılır. Dünyanın değişik yerlerinden insanların İzmir'e gelip Sabetaycı harekete katılması ile genişleyen durum Saray'a bildirilir ve Sabetay'ın saraya çağırılması ile İzmir'deki isyan havası yatıştırılır.
Portekiz sinagogu 1976 yılında yanmıştır ve bugün ön duvarı dışında tamamen harap durumdadır.
Talmud Tora Havrası
Havra Sokağında konumlanan ve 17. yüzyılda yapıldığı bilinen havraya Kedose, Bet-illel Hevra ve Talmud Tora denilmektedir. Bu havra; Palaci'nin mezarı, Gürçeşme Musevi Mezarlığı ile birlikte Musevilerin kutsal saydıkları ve çeşitli dönemlerde ziyaret ettikleri kutsal üçgeni oluşturmaktadır. 1838 yılında Hacez Kardeşler tarafından restore edilen havra 1841 yılında yanınca 1870 yıllarında tekrar restore edilmiştir. Günümüzde büyük ölçüde harap durumda olan bu yapının çatısının da bir bölümü çökmüştür. Yapının 500. yıl kutlamaları nedeniyle Kültür Bakanlığı tarafından restore edilmesi düşünülmektedir. Yapı Sefarad havralarından olduğu için merkezi planlı yaptırılmıştır. Ana mekâna bir giriş holünden ulaşılır. Mehizah bu giriş bölümünün üst katında konumlanmaktadır. Ana mekâna bir giriş mekânından ulaşılmaktadır. Bu giriş mekânında: sair günleri düzenlenebilecek ve az sayıda katılımın olacağı ayinler için düzenlenmiş ortasında tevyası bulunan küçük bir ön havrası mevcuttur.
Talmud Tora Havrasının zemin katı yığma taş, üst katı ise ahşap karkas olarak inşa edilmiştir. Tavan döşemeleri ahşap olup, yapının çatısı ahşap konstrüksiyondur. Zemin döşemesi taştır. Sekiz basamakla yükseltilmiş ahşap işçiliği ile antik bir kadırgayı andıran platformun üzerinde bulunan tevyası, yapının çatısının bir kısmının çökmesi nedeniyle zarar görmemesi için çatının sağlam olduğu bölüme kaldırılmıştır.
Tora dolabının bulunduğu hekal duvarının çatısının çökmesinden dolayı tora dolabı ve hekal duvarının bezemeleri zarar görmüştür. Çatıyı taşıyan ve tavanı dokuz parçaya ayıran dört sütunun ayırdığı orta tavan kırmızı yeşil geometrik formdaki süslemeleri ile diğerlerinden farklılaşmaktadır.
Şalom- Aydınlılar Havrası
Kemeraltı Havra Sokağında yer alan yapı 927 sokak üzerinde 38 numarada, Algaze Havrası'nın karşısındadır. Havranın Hahambaşı Hayim Eskapa döneminde kullanıldığı ve 1800, 1841 yıllarında iki kez restore edildiği bilinmektedir. Yapı 1500 yıllarında yapılmıştır ve 1841 yılındaki büyük İzmir yangını havranın önünde durdurulmuştur. Yapının giriş kapısında bu olayı anlatan bir kitabe bulunmaktadır. Yapıya küçük bir bahçeden girilmektedir. İlk yapıldığı yıllarda merkezi planlı olarak inşa edilen bu yapı daha sonraki yıllarda merkezi planı kilise tarzı planlama olan lineer plan şemasına dönüştürülmüştür. Mehizah bölümü küçüktür.
Söz konusu havra günümüzde kullanılmamaktadır. Yapının zemin katı yığma taş, üst katı ahşap karkas olarak inşa edilmiştir. Zemin ve tavan döşemeleri ahşap olup, yapının çatısı ahşap konstrüksiyondur. Havranın ana mekânı; tevyanın bulunduğu yerin yükseltilmiş tavanını taşıyan dört sütun tarafından dokuz dikdörtgen parçaya bölünmüştür. Shalom Havrasının günümüzde hekal duvarına kaldırılan portatif tevyası altı basamakla çıkılan kadırgaya benzer bir platformun üzerinde yer almaktadır. Tevyasının üzeri bordo renkli işlemeli bir seccade ile örtülüdür. Tavanlar geometrik forrnlarla süslenmiştir. Bezemelerin renkleri, tora dolabının ve tevyanın üzerini kaplayan bordo renkli işlemeli örtüler, iç mekânı renklendiren öğelerdir…
Sinyora Giveret Havrası
Anafartalar Caddesine ve 927 Sokağa cephe veren parselde Havra Sokağında konumlanmaktadır. Algaze ve Shalom havralarına çok yakın konumdadır. Donna Gracia Mendes tarafından 1510- 1569 yılları arasında yaptırıldığı bilinen havra 1841 yangınında çok zarar görmüştür ve Yeruşalmi ailesi tarafından tekrar merkezi planlı olarak inşa edilmiştir.
Havranın ana mekânına, avludan beş basamakla yükseltilmiş bir terastan ulaşılmaktadır. İlk yapıldığı özgün durumuyla havra merkezi planlı inşa edilmiştir.
20. yüzyılda İtalyan etkisi ile uygulamaya başlanan yeni plan şeması Sinyara Giveret Havrasında da denenmiştir, portatif olan tevyası hekal duvarına kaldırılıp tora dolabı ile bütünleştirilmiştir. Oturma sıraları; kiliselerin iç mekân düzenlemelerinde olduğu gibi lineer biçime dönüştürülmüştür. Günümüzde havra lineer plan şemalıdır. Ana mekâna açılan giriş holünün üzerinde konumlanan mehizaha avludan çıkılmaktadır. Bu mekân yarım ahşap kafeslerle ayrılarak hekal duvarının karşısına bir asma kat olarak konumlandırılmıştır. Yapı iki kat yüksekliğinde olup, tek bir hacimdir. Duvarları yığma taş olarak inşa edilmiştir. Çatısı ahşap kırma çatıdır. Tavanları ve zemin kaplamaları ahşaptır.
Büyük bir avlusu olan Sinyora Giveret Havrası'nın avlu duvarları havranın sokaktan görülmemesi için masif ve yüksek olarak inşa edilmiştir. Bahçesinde tek katlı müştemilat yapıları bulunmaktadır. iç mekan; tavanda bulunan yeşil geometrik formlarla çevrelenmiş bronz çiçekler, tevyaları ve tora dolabını süsleyen bordo örtüler ve oturma sıralarının bordo renkli minderleriyle süslenmiştir